Open Monumentendag 2020: Bijzondere aandacht voor oude Westerkwartierse scholen

Elk jaar wacht de Stichting Open Monumentendag Westerkwartier (SOMDW) in spanning het jaarthema af. Nu is bekend geworden wat het jaarthema is: Elk monument een leermonument. Op dit moment buigt het 5-koppige bestuur zich over hoe zij invulling gaan geven aan dit thema. Maar laat iedereen alvast zaterdag 12 september (Open Monumentendag) vastleggen in de agenda! Waarschijnlijk doen ca. 25 monumenten dit jaar mee.

Tijdens de Open Monumentendag 2020 staat educatie centraal. Het thema van dit jaar is ‘Leermonument’, aansluitend bij het jaarthema van de European Heritage Days: “Heritage and Education”.

Kloosterschool Aduard eerste school in Westerkwartier?
Nederland barst van de leermonumenten. Hoe zit het eigenlijk met de geschiedenis van leren in ons land? Een van de eerste scholen in Nederland waarover iets bekend is, is een kloosterschool in Utrecht uit het jaar 750 n.Chr. Karel de Grote zorgde voor het ontstaan van de eerste onderwijswetten die voorschreven dat alle jongens in het Frankische rijk moesten leren lezen, schrijven, zingen en bidden. Na de kloosterscholen volgden dorpsscholen, en in 1575 werd in Leiden de eerste universiteit opgericht door Willem van Oranje. Waarschijnlijk was de eerste onderwijsinstelling in onze gemeente de kloosterschool van het Cistercienzer klooster in Aduard. Mede dankzij nieuwe onderwijswetten werden in de 18e en 19e eeuw verspreid over Nederland honderden schoolgebouwen neergezet. Al met al zijn er in Nederland heel veel leermonumenten: ambachtsscholen, universiteits-gebouwen, kloosters, basis- en middelbare scholen, muziekscholen, dansscholen, sportscholen, enzovoorts.

Bijzondere aandacht voor oude Westerkwartierse scholen
In een plattelandsgemeente als Westerkwartier zijn wellicht niet zoveel specifieke leermonumenten als in een grote stad. Maar als je goed zoekt, zijn hier ook nog oude schoolgebouwen te vinden, die overigens veelal een andere functie hebben gekregen. In onderstaand artikel worden daar een aantal mooiere voorbeelden van geschetst. Bovendien zijn er veel meer monumenten die iets met leren te maken hebben. Denk alleen maar aan de vele kerken die ook een functie als ‘leerhuis’ hadden en hebben. En werkplaatsen en molens waren doorgaans ook plekken waar mensen opgeleid werden in een ambacht. Bovendien: eigenlijk kan je van elk monument wel wat leren. Kortom reden genoeg om ook dit jaar weer enkele monumenten in onze gemeente te bezoeken. In ons –binnenkort beschikbare- programmaboekje staan een aantal oude scholen centraal in o.a. Ezinge, Feerwerd, Garnwerd, Niehove, Marum, Midwolde, Visvliet en Zuidhorn.

Joodse Schooltje Leek
Een bijzonder ‘leermonument’ is in onze beleving het Joodse Schooltje in Leek. Zeker in dit jaar waarin we ‘75 jaar vrijheid’ mogen herdenken. In ons boekje is een artikel gewijd aan deze bijzondere plek. Helaas is het Joodse Schooltje niet open op Open Monumentendag, omdat het te klein is om de 1,5 meter maatregel te kunnen handhaven.