Bestuurders Johan Heddema en Gerrit Rotman: ‘Wij zijn trendsetter in Nederland”

Op 1 januari trad de Wet vereenvoudiging samenwerkingsschool in werking. Het vormen van een samenwerkingsschool, met daarin zowel openbaar als bijzonder onderwijs wordt eenvoudiger. Ook is het vormen van een samenwerkingsbestuur tussen een openbaar en bijzonder bestuur mogelijk. Johan Heddema (Penta Primair) en Gerrit Rotman (Westerwijs) vormen vanaf 1 januari als duo-bestuurders een samenwerkingsbestuur met zowel christelijke, openbare én informele samenwerkingsscholen en zijn daarmee voorlopers in Nederland. Ze gaan als stichting Quadraten deze nieuwe uitdaging aan. De PO-Raad interviewde Heddema en Rotman over het nut van de wetswijziging.

U bent beiden een fervent voorstander van samenwerkingsscholen, kunt u uitleggen waarom?

Heddema: ,,De scholen in onze regio [Groningen en Drenthe, red.] werden steeds kleiner en daarmee kwetsbaar. Je kunt de concurrentie wel met elkaar aangaan, maar je krijgt daar in totaal nooit meer kinderen op je scholen. Wij kozen ervoor om elkaar te helpen als in een dorp één van beide scholen te klein werd. Zo hebben wij in 2007 de eerste informele samenwerkingsschool tot stand gebracht. De school bleef officieel openbaar, maar we noemden het een samenwerkingsschool.”

Rotman: ,,In totaal vallen er acht informele samenwerkingsscholen onder ons bestuur. Een openbare en bijzondere school vloeiden in die gevallen samen in de samenwerkingsschool. Het bestuur van de grootste school werd dan ook het bestuur van de informele samenwerkingsschool, dat is soms toch lastig. Het betekende in de meeste gevallen dat een openbare school door bijzonder bestuur werd aangestuurd. Uiteindelijk is het niet de bestuursvorm die je echt wilt. Met de komst van de nieuwe wet hebben we dat beter kunnen regelen.”

Hoe blij was u toen de Wet vereenvoudiging samenwerkingsschool door de Eerste Kamer werd aangenomen?

Heddema: ,,Ik zat op de publieke tribune van de Eerste Kamer en was tevreden. Ik vond het ook mooi dat er zowel in de Tweede Kamer als de Eerste Kamer een flinke meerderheid was voor het wetsvoorstel. Het kritische advies van de Raad van State baarde mij zorgen. Dat de Kamer vanuit pragmatische overwegingen en de ervaringen uit het onderwijsveld toch voor heeft gestemd, heeft mij verheugd.”

Wat is er veranderd voor Penta Primair en Westerwijs met de komst van de nieuwe wet?

Rotman: ,,Voor ons is het belangrijkste dat het duo-bestuurderschap is geregeld in de nieuwe wet. De nieuwe wet gunt ons dat wij als gezamenlijk bestuur verantwoordelijk zijn voor openbare, christelijke en de informele samenwerkingsscholen die onder ons vallen.”

Heddema: ,,Formele samenwerkingsscholen mochten wij de afgelopen jaren niet oprichten omdat de wetgeving aangaf dat één van beide scholen zover moest terugvallen in leerlingenaantal dat opheffing dreigde. Wij fuseerden de scholen al ver voordat ze omvielen omdat wij vonden dat kwaliteit en schoolgrootte met kwetsbaarheid te maken heeft.”

Rotman: ,,Onze prioriteit lag dus wat betreft de wetgeving niet bij de samenwerkingsscholen. Voor ons is het belangrijkste dat wij een samenwerkingsbestuur konden worden en gezamenlijk verantwoordelijk zijn voor onze scholen.”

Heddema: ,,Als samenwerkingsbestuur zijn wij trendsetter in Nederland. Al in 2014 klopten wij aan bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) omdat wij een samenwerkingsbestuur wilden starten, maar dat het erg ingewikkeld was voor een christelijk en openbaar bestuur. Het is mooi dat dit met de nieuwe wet gemakkelijker is geworden. De goede samenwerking met het ministerie van OCW is belangrijk geweest in dit proces.”

Je moet elkaar de ruimte geven en elkaar respecteren

Wat waren de grootste hobbels in de weg bij de informele samenwerkingsscholen die u heeft gevormd?

Heddema: ,,Het vormen van de eerste samenwerkingsschool was het meest ingewikkeld. Zowel met ouders en leerkrachten moet je in gesprek gaan over hoe je vorm wilt geven aan je identiteit als school. Ouders van de christelijke scholen maakten zich bijvoorbeeld zorgen over de rol van de bijbel in de klas. Maar ook openbare scholen hebben een eigen identiteit. Je moet elkaar de ruimte geven en elkaar respecteren. Bij onze eerste samenwerkingsschool werd de identiteit gesplitst. Na een jaar gaven ouders en het docententeam aan dat ze alles liever gezamenlijk wilden doen, dat is een prachtig resultaat. Eerlijk gezegd hebben grootouders nog de meeste moeite met dit proces. Zij hebben zelf onderwijs gevolgd op de school, hun kinderen daar naar school gebracht en zij zien het liefste hun kleinkinderen ook naar dezelfde school gaan.”

Rotman: ,,Daar tegenover staat dat we ook twee keer een vraag uit het dorp hebben gekregen of wij mee wilden denken over hoe we een school voor het dorp konden behouden. Dat zijn pareltjes!”

Bent u van plan om de informele samenwerkingsscholen om te vormen naar formele samenwerkingsscholen?

Heddema: ,,De wet geeft ons twee jaar de tijd om over die vraag na te denken. Dat is heel belangrijk. Bij het vormen van formele samenwerkingsscholen moet je voldoen aan de wetgeving. Daar zitten ook een aantal haken en ogen aan. Want wat worden de rechten en plichten van de identiteitscommissie? Het komende jaar gaan wij daar goed over nadenken.”

Rotman: ,,Scholen moeten dat ook zelf graag willen en de gevolgen daarvan willen aanvaarden. Wij willen aan de scholen vragen welke status zij willen hebben. Ook statutair gaat het één en ander veranderen. We gaan er dus rustig over nadenken en met de scholen en ouders in gesprek.”

Wat is voor u de meerwaarde om van een informele samenwerkingsschool een formele samenwerkingsschool te maken?

Rotman: ,,De meerwaarde kan zijn dat je het nadenken en het gesprek met ouders en personeel over je identiteit een formele en statutaire status geeft, waarmee je wilt borgen wat je ooit begon. Het wettelijk kader voor de invulling van de Identiteitscommissie moet dan wel zo ruim geformuleerd zijn dat de identiteitscommissie niet een nieuwe verkapte bestuurslaag wordt.”

Heddema: ,, Als bijkomende waarde is het belangrijk dat op iedere school binnen de stichting het gesprek plaatsvindt over identiteit, vanuit openbaar én christelijk perspectief. Dat begint bij de pedagogische visie, waarin de seculiere én de levensbeschouwelijke identiteit hun waarden vertaald zien.”

16-01-2018 verschenen op Poraad.nl / foto Poraad