Steunpilaar 2021 voor Vroedschap (Hervormde Kerk) te Fransum!

Zaterdag 11  september vindt weer de traditionele Open Monumentendag plaats in het Westerkwartier. Maar liefst 35  monumenten kunnen dan door iedereen betreden worden, natuurlijk ook  de Hervormde Kerk van Fransum! Van Ezinge tot Leek, van Opende tot Nuis, overal zijn monumenten die bezichtigd kunnen worden! Voorafgaand aan de Open Monumentendag deelt de Stichting OMD Westerkwartier altijd de steunpilaar uit. Mensen en/of organisaties die zich verdienstelijk hebben gemaakt voor de monumenten in het Westerkwartier maken jaarlijks kans op deze prijs. Dit jaar (50 jaar na oprichting van het Vroedschap) viel het Vroedschap, oftewel de Hervormde Kerk te Fransum de prijs ten deel.

Eenzaam Kerkje op Wierde
Eenzaam staat de kerk van Fransum in het landschap op haar wierde. De kerk werd in de dertiende eeuw gebouwd door de monniken van het Cisterciënzer klooster te Aduard. Na de Reductie (de invoering van de Reformatie) in Groningen in de jaren negentig van de zestiende eeuw, werden de kloostergoederen eigendom van de provincie. De Provinciale Staten namen de zorg voor de kerken over en de opbrengsten uit de voormalige kloostergoederen werden gestort in een fonds waaruit onderhoud en herstel van o.a. kerkgebouwen en predikantstraktementen werden betaald. De bezittingen van Fransum brachten niet genoeg geld op om een dominee te betalen. De provincie vulde het ontbrekende bedrag aan uit het fonds der kloostergoederen. In 1809 nam de Staat de aanvulling van de traktementen over.

Combi-kerk bijna naar Openluchtmuseum Arnhem
Het kerspel Fransum was aanvankelijk zo klein dat de gemeente werd gecombineerd met Feerwerd, daarna met Aduard en vanaf 1611 met Den Ham. In 1909 werden de kerkdiensten alleen nog in Den Ham gehouden. Na de laatste dienst in Fransum ging de toestand van de kerk achteruit. Een verzoek om subsidie werd door de Minister afgewezen en ook van een overname door het Rijk ging niet door. Nadien is nog overwogen om de kerk naar het Openluchtmuseum te Arnhem over te plaatsen, maar dit is tenslotte niet gebeurd. Alleen het klankbord van de preekstoel is daar nu te vinden.
Bij de laatste kerkdienst kwam er slechts één kerkganger naar de dienst. De predikant wilde aanvankelijk deze laatste dienst maar afgelasten maar de bezoeker protesteerde: het aantal gelovigen zou niet uit mogen maken. De dominee stemde hiermee in, op voorwaarde dat de kerkganger goed mee zou zingen. Naar verluidt werd het een dienst met veel liederen.

Bezinningscentrum
De toestand van het kerkgebouw ging achteruit. Er gingen subsidieverzoeken uit en geld voor een restauratie werd bijeengebracht door Rijk, Provincie, de gemeente Aduard en door particulieren. De restauratie werd uiteindelijk voltooid in 1950, maar een bestemming voor de ruimte was er niet. Tussen 1953 en 1965 werd de kerk iedere zomer een paar keer gebruikt door ds. Smits als bezinningscentrum, dat in 1965 naar Aduard verhuisde.
De kerk werd in 1968 overgedragen aan de Nederlandse Monumentenstichting die de kerk in bruikleen gaf aan de Nederlandse vereniging voor huismuziek. Uit de plaatselijke afdeling van deze vereniging is de vroedschap Fransum voortgekomen. De uiteindelijke eigenaar werd de kort daarna opgerichte Stichting Oude Groninger kerken. Beheer en gebruik berusten sinds 1971 bij de Vroedschap Fransum, later Stichting Vroedschap Fransum.

Unieke preekstoel
De Hervormde Kerk te Fransum heeft een unieke van kloostermoppen gemetselde preekstoel. De petroleumlampen werden geschonken door de Doopsgezinde gemeente te Noordhorn. Recent kreeg de kerk een antieke karnton, die volgens de inscripties in het koperbeslag heeft toebehoord aan een herenboer uit de omgeving, die op het kerkhof is begraven.

Programmaboekje met ook andere monumenten!
Via de website http://openmonumentendagwesterkwartier.nl/index.html is het programmaboekje van dit jaar te vinden. Hierin o.a. een impressie van monumentale gebouwen uit Aduard, Fransum, Garnwerd, Leek, Niehove, Marum, Midwolde, Visvliet en Zuidhorn! Bij alle 35 deelnemende monumenten zijn ook gratis gedrukte programmaboekjes verkrijgbaar!

Uitreiking oorkonde
De oorkonde werd uitgereikt aan het Vroedschap te Fransum vanwege hun voortdurende inzet voor de instandhouding van de kerk in originele staat. De steunpilaar werd uitgereikt door wethouder van de gemeente Westerkwartier, Hielke Westra en Arnold Bloem, voorzitter van Stichting Open Monumentendag Westerkwartier.

Extra hulde voor echtpaar Verel
Het echtpaar Verel werd al eerder dit jaar geridderd in de orde van Oranje Nassau. Zij hebben deze onderscheiding gekregen niet alleen op grond van hun verdiensten voor het muziekinstrumenten museum te Vosbergen maar ook voor hun jarenlange inzet voor de kerk van Fransum. Zij waren de oprichters van de Vroedschap en hebben hiervan 50 jaar lang deel uitgemaakt.