Een SIDOER is het gebedenboek voor weekdagen en sjabbat. Sidoer betekent “ordening”, wat meteen het belang aangeeft van het boek, namelijk presentatie van de gebeden en liturgische gedichten in de juiste volgorde. Met gemeenschappelijke inspanning van de Samuel Levie Stichting, restaurateur Henk Linde en Rotary Roden-Leek kon het gebedenboek van Eva Denneboom-Nathans worden gerestaureerd. Het boek staat weer in het Joodse schooltje tussen meer oude gebedenboeken van o.a. vermoorde Joodse inwoners van Leek. In de binnenkant van haar gebedenboek heeft Eva, die de oorlog in onderduik heeft overleefd, namen van haar familie die niet dit geluk hadden opgeschreven.
De dag van presentatie van het gebedenboek, vrijdag 27 november, is niet zomaar gekozen. Wij herdenken op deze dag dat 78 jaar geleden, op vrijdag 27 november 1942, op sjabbat om 12 uur ‘s nachts de grootste groep Joodse inwoners van Leek werd opgepakt en in het gemeentehuis in Leek gevangen werd gezet.
Eva Denneboom-Nathans en familie
In de marmeren gedenkstenen aan de zijmuur van het Joodse Schooltje zijn de namen gegraveerd van Eva Denneboom-Nathans man Herman Denneboom, oudste dochter Ducie Denneboom en echtgenoot Leo van Essen, zwager Abraham Denneboom en opa Hartog Denneboom. Zij gingen op transport naar Auschwitz en werden in de kampen vermoord. Er is geen graf, slechts deze plek voor de dochters van Eva, Selma en Hertha, om hen te gedenken.
Selma en Hertha, behoorden tot de laatste kinderen die in 1940 les kregen in het Joodse Schooltje. Zij zijn in september 1942 in Zeist ondergedoken, samen met hun moeder Eva Denneboom-Nathans. Als één van de weinigen van de familie Denneboom-Nathans hebben zij de oorlog overleefd. Vierendertig directe familieleden zijn weggevoerd en vermoord. Nadat de Joodse inwoners waren weggevoerd werden al hun bezittingen in beslag genomen en hun persoonlijke zaken vernietigd. Er bestaan vrijwel geen foto's of andere persoonlijke documenten meer van deze families.
Tegenwoordig heet Selma, Shula Navon-Denneboom en Hertha, Zvia Caspi-Denneboom. Zij wonen al meer dan 65 jaar in Israël. Eva Denneboom-Nathans overleed in Haifa in 1975. De informatie en documentatie die Selma en Hertha konden geven vormen een belangrijke bron voor het museum het Joodse Schooltje in Leek.
Restauratie
De Sidoer ( Joods gebedenboek) van Eva Denneboom-Nathans was in zo’n erbarmelijke staat, dat het niet meer kon worden getoond en niet alleen de dochters van Eva, Hertha en Selma Denneboom, wilden graag dat het boek gerestaureerd werd. De Samuel Levie Stichting benaderde Rotary Roden-Leek en die bekostigde de restauratie. Er werd gezocht naar een ervaren restaurateur en deze werd gevonden in de persoon van Henk Linde. Vanwege het rijk aanwezige plakband, forse papierschade en het willen behouden van de authenticiteit werd gekozen voor een kleine conserverende behandeling. Henk Linde herstelde de bandrug, verbond opnieuw de platten met het boekblok en behandelde het leer met een cellulosemiddel (in ethanol opgelost). Dit middel is licht filmvormend en daardoor beschermend (met name voor de plaatselijk wat kale bandrug is dit een heel goede handeling).
Het resultaat mag er zijn en kan vanaf februari 2021 worden bekeken in het Joodse Schooltje te Leek!
